WONG BANYUMAS BUNGAH, BASA JAWA MLEBU SMA

SAWISE suwe Basa Jawa ora dadi mata pelajaran ing bangku SMA, bareng taun 2005 iki mlebu ing bangku SMA minangka salah sijine mata pelajaran, ana rong penemu yaiku penemu sing pro Ian kontra. Olehe pro amarga mesthi bae kanthi mlebu ing bangku sekolahan Basa Jawa bakal Iuwih ngrembaka, tun-dhone bakal lestari tetep urip ing Indo-nesia iki. Dena sing kontra, salah sijine jalaran kontra amarga tenaga pengajar sing dianggep mumpuni kang mulang ing SMA kurang, yen ora oleh disebut ora ana.
Ngono antara liya panemune Surya Esa (Budayawan), Drs Iswandi (Guru SMA), Drs Budi Pratikno, MSc (Dosen Unsoed) kang kasil dicathet dening pe¬nulis.
Kanggo ngawekani panemu kang ka¬ya mangkono, durung suwe iki manggon ing gedhong Korpri, Dinas Pendidikan Kabupaten Banyumas ngadani Sosialisasi Basa Jawa Masuk SMA. Sing dieloni dening sebageyan guru-guru SMA, guru SMP Ian guru-guru SD. Nara sumbere antara Iiya Dr Fathur Rokhman, M. Hum salah sijine dosen ing pawiyatan luhur kota Purwokerto. Kang Ahmad Tohari Budayawan Banyumas sing ngripta Ronggeng Dhukuh Paruk.
Dr Fathur Rokhman, M Hum kanthi irah-irahan Ngangkat Guru Banyumas Liwat Budaya Jawa ana 5 bab sing dituturake yaiku Terminologi Basa Banyu¬mas, Penutur Sejati, Gunane Basa Jawa Banyumas, Kahanan Kebebasan Ian Re¬kayasa Kebahasan.
Terminologi Basa Banyumas miturut Fathur Rokhman iku dumadi saka linguistik Basa Jawa dialek Banyumasan, Basa Jawa Banyumas Ian Basa Jawa Non Standar. Sarta Popular utawa kawentare Basa Jawa Banyumasan, Basa Jawa Non Joglo, Basa Jawa Pego, Basa Jawa Re¬ang Ian Basa Jawa Wong Penginyongan.
Penutur Sejati ditegesake wong sing dilahirake, Ian wong sing digedhek¬ake ing tlatah Banyumas (Banyumas, Purbalingga, Banjarnegara, Cilacap, Ian sebageyan Kebumen). Wong-wong sing ndhukung Basa Jawa Banyumas, Keturun¬an wong Banyumas, Ian wong sing nga¬ku wong Banyumas senajan lair Ian di¬gedhekake ora ana ing tlatah Banyumas.
Gunane Basa Jawa Ba¬nyumasan ana 4 yaiku alat se¬sambungan utawa komunikasi ing tlatah Jawa (Banyumas), lambang jatidhiri daerah, alat sesambungan ing kahanan kang ora resmi utawa informal, Ian alat kanggo nyebarake (trans¬formasi) budaya Banyumas.
Kahanan Kebahasan ka¬hanan basa Jawa Banyumasan yen dijtentrehake ana pirang-¬pirang bab antara liya yen nga¬nggo basa iku ora mung cukup siji nanging luwih saka loro (dwi basa) Ian uga nganggo basa¬basa manca. Kejaba saka iku saben-saben wong Ian uga ku¬lawarga bisa milih basa endi sing arep dinggo kanggo sesam¬bungane ing kulawarga, pendi¬dikan, agama, budaya Ian se¬srawungan karo masyarakat.
Rekayasa Basa nganggo basa minangka salah sijine laku urip iku ora mung lesan nanging uga tulisan kang perlu rekayasa basa. Antara Ilya bab ejaan, lek¬sikal, istilah, parama sastra. Basa Jawa uga basa sing nduweni kalung¬guhan, piguna, drajat, Ian uga nduweni penutur dhewe.
Ahmad Tohari ing kalodhangan iku mratelakake yen "Genah wis barang nyata wektu siki Basa Banyumas lagi mo¬fahi neng sing duwe. Sing kaya kiye ge¬nah ora memper, mulane ora apik ang¬ger terus kebanjur!!" Nganggo Basa Banyumasan Ahmad Tohari crita yen wong-wong Banyumas sing umur¬umurane 40-50 taun akeh sing padha ora "undhag" ngomong Banyumasan. Apamaneh sing isih bocah TK tumeka bocah SMA.
"Kiye sing salah sapa angger udu inyong padha kap/ak, sing ora padha nggop/e maring basa pusakane para le/uhur??"
Miturut Ahmad Tohari kenangapa pa¬dha isin, ora gelem, ora bisa nganggo Basa Jawa Banyumasan? Ana pirang¬pirang perkara antara Ilya yaiku tata ba¬tine (mind set) wong Banyumas dhewe. Sing dimaksud tata batin isih akeh wong Banyumas duwe anggepan yen Banyu¬mas iki mujudake tinggalane penjajah (Landa, Iuwih-Iuwih jajahan Mataram).
Pancen wiwit biyen tlatah Banyumas iku dadi tanah jajahan wiwit saka Wira¬saba (eks Karesidenan Banyumas) dija¬jah Pajang, Demak, Mataram, Kasuna¬nan Surakarta.terus Walanda. Dadi mem¬per yen wong Banyumas padha kena ing penyakit sindrom jajahan. Mangka pe¬nyakit sindrom jajahan iku duwe tenger utawa titikan padha duwe rasa andhap asor yen diadhepake wong Iiyane Banyu¬mas, upamane bae wong manca, wong wetanan (Yogya, Solo). Rasa andhap asor (minderwadigheid) marang wong Solo, Yogya iku nyatane tilas majikan (nagarigung/peryayi) Ian wong Banyu¬mas ngrasa dadi kawula alit/wong tani/ pidak padarakan).
Rasa kaya ngene iki sing marakake yen wong Banyumas wadi ngripta-ngrip¬ta utawa ngarang-ngarang nganggo basa Banyumasan, yen ngarang ya nganggo basa dhialek nagarigung. Mu-lane pengarang-pengarang kayadene Bangun Sukono (tilas wartawan Parike¬sit/Bernas) Siwandi Dwi Nadi (sering nulls berita ana PS) padha ora wani nulls fiksi utawa cerkak kanggo majalah¬majalah Basa Jawa. Kekarone padha mlayu menyang karangan Basa Indo¬nesia.

(Kapethik saking kalawarti Panjebar Semangat)